Vooral financiële afwegingen, toename van bureaucratie en daarmee een grotere afstand tussen burger en overheid lijken het gevolg van de naar binnen gekeerde ambtenarencultuur. Met weemoed blikt Leijnse terug op de volgende gebeurtenis: ‘Het moet ergens in 1982 zijn geweest en onderwijsminister Jos van Kemenade had net hoogleraar Roel in ’t Veld benoemd tot directeur-generaal hoger onderwijs. In ’t Veld had dat gevierd met een opiniestuk in NRC Handelsblad, waarin hij zijn opvattingen over het gewenste beleid uiteen had gezet. Journalisten confronteerden de minister een paar dagen later met enkele opvallende verschillen tussen In ’t Velds ideeën en het regeringsbeleid. Waarop Van Kemenade laconiek opmerkte dat die verschillen een geweldige stimulans vormden voor het dagelijkse debat op het ministerie, en dat hij daarom juist In ’t Veld had benoemd.’ Net als Van Kemenade zien we in een groot deel van de bijdragen in dit nummer van Pedagogiek in Praktijk het belang van schuring, weerstand en meerstemmigheid. Belangrijk omdat dit leidt tot het ultieme pedagogisch gesprek over het waartoe van ons handelen, een gesprek dat veel te weinig gevoerd wordt.
Die schuring en weerstand zullen we tegenkomen naarmate we ons vaker binnen politieke contexten laten horen, zoals Hanske Douwenga en Sophie Vermaning bepleiten in het interview over het Pedagogisch Collectief. De roep om simpele verklaringen inclusief eenduidige oplossingen, nadruk op individuele verantwoordelijkheid, het zijn thema’s waarop een pedagogisch verhaal geen gemakkelijk, maar wel een belangrijk tegengeluid vormt. Vol vuur vertellen Hanske en Sophie in gesprek met Saskia van Oenen hoe het Pedagogisch Collectief pedagogen samenbrengt om elkaar in een meer activistische rol te ondersteunen, juist omdat pedagogen over het algemeen niet gewend zijn deze rol te pakken.
Dat pedagogen die opkomen voor het belang van kinderen en hun toekomst node gemist worden, blijkt bijvoorbeeld uit de schokkende geschiedenis van het roken in Nederland.beschreven door Jacques Dane. Kinderen serieus nemen betekent ook moeilijke onderwerpen niet schuwen, maar hen helpen om erover met elkaar in gesprek te gaan. Ido Weijers geeft aan dat ongeneeslijk zieke kinderen daar behoefte aan hebben en geeft handvatten om met hen in gesprek te gaan.
In de huidige gepolariseerde samenleving, waarbij we, maar moeilijk buiten onze eigen bubbel kunnen kijken, vragen serieus nemen en naar elkaar luisteren om extra aandacht, ook in de opleiding van pedagogen, zo blijkt in het artikel van Marte van den Hoed. Zij laat zien dat juist door de schuring op te zoeken en deze tot onderwerp van gesprek te maken, er een relatie kan ontstaan. De vraag naar het fundament van onderwijs wordt door de vier auteurs die hun sporen binnen de pedagogiek al lang verdiend hebben (Fred Janssen, Jan Dirk Imelman, Wilna Meijer en Piet van der Ploeg) in herinnering geroepen. Zij laten zien welke betekenis de pedagogische driehoek (leraar-waardevolle inhoud-leerlingen) heeft bij het analyseren van goed onderwijs. Bea Pomperts artikel ‘Een voorbeeld van samen evalueren: de survivalgids’, kan in deze driehoek geduid worden.
Nog meer aandacht voor de plek van pedagogiek in het onderwijs lezen we in het artikel van Rogier Kattenberg en Tessa de Wild. Zij pleiten ervoor dat de pedagogische verantwoordelijkheid niet bij leraren wordt weggehaald, maar dat leraren bij uitstek degenen zijn die voor ‘gewoon goed onderwijs’ moeten en kunnen zorgen. Dit pleidooi wordt ondersteund door Bert Wienen, zien we in het Warm Aanbevolen van Maartje van Dijken. Leraren kunnen daartoe inspiratie opdoen uit het boek dat Saskia van Oenen ons warm aanbeveelt: Het kind dat niet gezien wordt van Beate Letschert-Grabbe.
Het pedagogisch activisme waarover het Pedagogisch Collectief oproept, moet meer gehoord worden. Anders zal de bureaucraat onderwijs en jeugdzorg nog complexer maken en het pedagogisch-didactisch handelen onmogelijk k maken. Zo blijkt ook uit de miljarden die inmiddels uit de school naar de bijles- en thuiszittersinstellingen gaan (Follow the Money, 31 augustus 2024): ‘Kinderen voor wie geen plaats is op school zijn een goudmijn voor slimme ondernemers.’ Het pedagogisch-didactische verdwijnt uit de scholen, de jeugdzorg neemt het over! Onderwijs en jeugdhulp op z’n kop.
Redactieleden Dorien Graas en Loes Houweling
Redactioneel PIP 137. Bestel het nummer of een los artikel online via Pedagogiek Digitaal of word abonnee en ontvang o.a. een boek naar keuze en kortingen op geselecteerde bijeenkomsten!
