Studieboeken voor de pabo zijn gericht op de voorbereiding van studenten om te werken in onderwijssituaties waarbij opvoedkundige aspecten nogal eens ondergesneeuwd raken. Dit valt te verklaren uit het feit dat de `oude pedagogiek’ in de zeventiger jaren plaats heeft moeten maken voor een empirisch-analytische onderwijskunde. In het kielzog van het behaviorisme werd `goed onderwijs’ steeds meer geïnterpreteerd als het beheersen van de output van het onderwijs en werd de pedagogiek naar de achtergrond verdreven. Onderwijs en opvoeding raakten steeds meer ontkoppeld sinds in 1985 de basisschool haar intrede deed. Leraren-in-opleiding werden op de pabo vooral geschoold in het behalen van goede schoolresultaten - denk aan de Effectieve Schoolbeweging - en de pedagogiek werd vooral gereduceerd tot een orthopedagogiek gericht op leer- en gedragsprobemen en het voorkomen en remediëren ervan. Pedagogische thema’s werden specifieker en technischer behandeld.
Maar in de tachtiger jaren van de vorige eeuw dringt alom het besef door dat de school vooral ook een pedagogische opdracht heeft die meer omvat dan de toepassing van technische beheersinstrumenten als toetsen, leerlingvolgsystemen en een atomistische benadering van het kind om aan de CITO-eisen te kunnen voldoen. Nieuwe snelle veranderingen in de kennissamenleving en ook het steeds multicultureler wordende karakter vragen een nieuw pedagogisch antwoord op de uitdagingen van deze nieuwe tijd. Van de studenten aan de pabo wordt bovendien een steeds actievere houding verwacht om hun leerproces zelf vorm te geven. Dit zelfsturend karakter van de opleidingsprogramma’s waarin competentiegericht leren steeds belangrijker worden, vraagt om ander lesmateriaal, om informatie en werkvormen waarbij de student een gedegen pedagogische basiskennis wordt aangereikt die hem nieuwsgierig maakt om de wortels van de huidige pedagogische praktijk nader te onderzoeken.
Vanuit voornoemde achtergrond en overwegingen verscheen in 2006 de eerste editie van het boek van Joop Berding en Wouter Pols: `Schoolpedagogiek. Opvoeding en onderwijs in de basisschool’. Onlangs is de tweede gewijzigde editie verschenen. Uit de titel blijkt duidelijk dat het boek wil aansluiten bij de hernieuwde aandacht voor een pedagogische benadering in het onderwijs en de nieuwe opleidingseisen voor pabo-studenten. Zo bezit het boek een cd met o.a. toetsvragen en is het als e-book te bekijken.
Dit leerboek voor de pabo kan gebruikt worden als kennisbasis voor een module pedagogiek, als kennisbron voor een project of bij probleemgestuurd onderwijs. Daarnaast kan het als naslagwerk worden gebruikt bij het onderbouwen van competenties. Het is dan ook meer dan een leerboek. Het boek pretendeert een brede en uitgewerkte pedagogiek voor de huidige basisschool uit te werken, een `pedagogiek die past bij de huidige tijd, maar tegelijkertijd ook de pedagogische traditie voortzet’.
Daarin zijn beide auteurs geslaagd. Er wordt veel rijk geïllustreerde informatie gegeven doorspekt met casusmateriaal en opdrachten waarmee de studenten zelf aan de slag kunnen gaan om hun eigen pedagogische ontdekkingstocht vorm te geven. Het boek valt in vier delen uiteen waarbij steeds begonnen wordt met een historische of actuele casus. Daarna volgt in elk hoofdstuk een tweede laag waarin de praktijk wordt geïnterpreteerd en een derde laag met pedagogische begrippen of concepten. Allereerst wordt geopend met een proloog waarin nader wordt ingegaan op de `wereld van het Kind’ en hoe die tot verschillende versies van Jeugdland kan leiden.
Deel 1 gaat over kinderen en hun opvoeders. Na een historische beschouwing over stands- en volksopvoeding wordt ingezoomd op de rechten van het kind. Deel 2 handelt over het onderwijs en behandelt de school van vroeger en nu. Inzichtelijk wordt gemaakt hoe actuele ontwikkelingen hun bronnen hebben gehad in het maatschappelijke en pedagogische verleden waarbij de kerndenkbeelden van verschillende pedagogische hervormers de revue passeren. In deel 3 wordt de pedagogische opdracht uitgewerkt van en met elkaar leven.Ook hier weer worden kernachtig de denkbeelden van grote pedagogische denkers zoals Piaget, Dewey, Herbart, Comenius en Fröbel uiteengezet en hoe zij hun sporen hebben nagelaten in de verschillende onderwijsarrangementen in de huidige schoolpraktijk.
Deel 4 betreft de macrocontext van het onderwijs en hoe de school haar plaats probeert te vinden tussen het gezin en de maatschappij. In de eerdere delen worden ook casussen behandeld waarin interculturele ontwikkelingen in opvoeding en onderwijs aan de orde komen.Het is dan ook niet verwonderlijk dat dit laatste hoofdstuk eindigt met een vertoog over burgerschapsvorming die de democratische taak van de school moet waarmaken.
Het boek eindigt met een epiloog over de relatie tussen theorie en praktijk en hoe via onderzoek de studenten deze kloof kunnen overbruggen. De schrijvers kenschetsen de nieuwe pedagogische theorie: `opvoeding als initiatie via participatie en communicatie’ en verschillende pedagogische begrippen zoals `institutie’ en `moreel kompas’ onderbouwen deze benadering verder. Het boek is primair als studieboek voor de pabo bedoeld. Maar ongetwijfeld zal eenieder die geïnteresseerd is in de wortels van onze pedagogische tradities en hoe die ons onderwijs mede hebben vorm gegeven, baat hebben bij dit uitstekende informatieve boek.
Berding J. & Pols W. (2009). Schoolpedagogiek. Opvoeding en onderwijs in de basisschool.Groningen Noordhoff Uitgevers (2de druk) isbn 978-90-01-77306-9
