Dat is de tekst die op de binnenfl ap prij kt van het boek Wat je denkt ben je zelf. Een ontdekkingsreis door je eigen hoofd dat april dit jaar uitkwam. Wie er door de auteur in de titel wordt aangespro ken wordt niet vermeld, wel dat het boek meedingt naar de prij s van de Kinderjur y 2023, waar voor alle in 2022 versche nen boeken in aanmerking komen. Navraag bij de uitgever leerde dat de doelgroep kinderen vanaf 10 jaar betref t. Goedbeschouwd gaat het bij Wat je denkt ben je zelf om een inleiding in de psychologie. Hoe schrij f je een inleiding in de psychologie voor kinderen vanaf 10 jaar? Thomaes doet dat door psychologen voor te stellen als astronauten die een ontdekkingsreis maken in het zonnestelsel van ons eigen hoofd. De namen van de verschillende hoofdstukken in het boek corresponderen met de verschillende planeten die daar te vinden zij n: ‘Gevoel’, ‘Gedachten’, ‘Gedrag, ‘Ik ’ en ‘School’.
Ik weet werkelij k niet of die voorstelling van zaken een goede aanpak oplevert om kinderen te verleiden kennis te nemen van hun eigen binnenwereld en van die van ande ren. Dat ‘gevoel’, ‘gedachten’ en ‘ik ’ ‘ dingen’ zij n die vanbin nen zitten klinkt aannemelij k, maar hoe zit dat dan met ‘gedrag’ en ‘school’? In het allerlaat s te s tukje van het boek onder de titel ‘ Veilig geland’ blij k t het ineens om de bewo ners van de verschillende planeten te zij n gegaan en niet om de planeten zelf.
Het boek bestaat uit een vij f tigtal korte informatieve column achtige stukjes. De toon is licht. Thomaes probeert onnodig jargon nadrukkelij k te vermij den. In een helder hoofdstukje over intelligentie onder de titel ‘Denkkracht’ vraagt hij of het bij intelligentie wellicht om meer gaat dan om denkkracht: ‘Denk maar eens hoe goed je met andere mensen kunt omgaan’ en ‘hoe goed je bent met gevoelens’, maar de termen sociale en emotionele intelligentie krij gt hij niet over zij n lippen. Als hij het in het hoofds tukje onder de titel ‘Spokenspray en misschiendingen’ over angsten heeft als ‘het niet naar buiten durven’ en ‘niet in ruimtes kunnen zij n waar je niet zomaar uit kan’ had hij wat mij betref t de fobieën ook van namen mogen voorzien. Want wat ‘anorexia’ en ‘ADHD’ en heel veel andere psychologische termen inhouden legt hij met naam en toenaam wel heel precies uit.
Sander Thomaes mag dan psycholoog zij n, maar als je zegt onderzoek te doen naar wat kinderen en jongeren helpt om te groeien als persoon en bij te dragen aan de samenleving, ontpop je je wat mij betref t als pedagoog. Hij leidt in het boek niet alleen in in de psychologie maar vooral ook in het leven zelf. Hij is niet moralis tisch, maar hij is wel voor t durend aan het geruststellen. Zo zegt hij : ‘En goed om te onthouden: het is nooit verkeerd om emoties te voelen, of je emoties nu pret tig zij n of juis t niet.’ ‘Doodgaan hoor t bij het leven en het is goed als we erover kunnen praten.’ ’Vriendschap is belangrij k. Je eenzaam voelen is niet erg.’ Voor een verantwoording van al die normatieve uitspraken is dit boek natuurlij k niet de plek.
Thomaes moet aan het schrij ven van het boek veel plezier beleefd hebben. Hij spant zich in om lezers op hun niveau aan te spreken, maar in zij n tekst zit ook veel volwassen ironie. Hij noemt tranen de emoji van ons lichaam. Dat is natuurlij k de wereld op zij n kop. In zij n geheime liefdestip doet hij zij n jonge lezers een oude versier truc aan de hand. Daarmee laat hij zien hoe psychologische kennis mensen in staat stelt om te manipuleren. We worden verliefd als iemand anders ons ziet zoals we zelf het liefst zouden zij n. Als je wilt dat iemand verliefd op je wordt, moet je dus zien te achterhalen welk ideaalbeeld de ander van zichzelf heef t en dat bevestigen.
In Wat je denkt ben je zelf levert Thomaes een schat aan psychologische kennis die elke pedagoog in zij n achterzak moet hebben. Het paradoxale is dat hij door alles zo gewoon mogelij k te willen zeggen zij n tekst juist minder toegankelij k lij kt te maken. In PiP 110 (september 2019) ging ik met Thomaes in discussie over de fi losofi sche vragen die in zij n intreerede als hoogleraar ontwikkelingspsychologie Wie is ik? aan de orde k wamen. In die discussie ging het uiteindelij k ook vooral over de gepaste toon en vorm. De vraag of hij die in Wat je denkt ben je zelf gevonden heef t kunnen we met een gerust hart overlaten aan zij n lezers en aan de Kinderjur y 2023.
Bas Levering
Lees losse artikelen of de complete PIP via Pedagogiek Digitaal, word abonnee of bestel hier het nummer in print.
