Besproken worden twee casussen. Kinderen van acht en negen jaar die thuiszitten en niet naar school gaan. Omdat alles al is geprobeerd – wat dat is krijgen we in deze aflevering niet te horen – is de orthopedagoog overgestapt op een andere strategie. Het kind van acht is thuis opgehaald, in pyjama. Omdat het zich had verstopt in de wc moesten eerst de scharnieren van de deur eruit gehaald worden. Daarna is het kind schreeuwend met de auto naar school gebracht. In een apart voor hem ingericht hokje heeft het zijn kleren terug moeten verdienen. Wat hij daarvoor moest doen wordt niet toegelicht. Na drie dagen stopte het schreeuwen, daarna gaf hij eindelijk de regie uit handen, vertelt de orthopedagoog. De andere casus wordt niet echt besproken. Wel wordt er gezegd dat het over een meisje gaat dat de jongste is in een groot gezin, waarvan de vader uit beeld is. En dat we het dan dus wel weten: ‘prinsesjesgedrag’.
Mijn bezorgdheid komt voort uit het volgende. Ik heb altijd begrepen dat pedagogisch handelen bestond uit pijlers als: veiligheid, vertrouwen en samenwerken met het kind vanuit gelijkwaardigheid. Ik hoor er in deze podcast niets van terug.
De tweede reden van mijn bezorgdheid is dat er gezegd wordt dat deze kinderen lastig gedrag vertonen. Dat ze gewoon niet begrepen willen worden en over alles zelf de regie willen houden. Dit is iets waar ik het absoluut niet mee eens ben en wat ik ook nog nooit ben tegengekomen in mijn werk.
Ik zie veel kinderen. En sommige van hen doen echt niet leuk. Ze slaan, schoppen, schelden je uit of beloven van alles en komen het vervolgens niet na. Alleen: ze doen dit als ze zich bedreigd voelen. Uit angst de controle te verliezen. Uit angst het gevoel te voelen wat er diep vanbinnen zit dat zo eng is, zo bedreigend, dat ze bang zijn zichzelf kwijt te raken. Ik zie geen lastig gedrag waar ze even doorheen gesleurd moeten worden (in deze casus zelfs letterlijk). Dit is intrinsieke angst, gelijkend aan doodsangst. De kinderen die ik zie hebben het gevoel dat de vijand hen op de hielen zit. Ze praten niet maar gillen of worden stil en verstoppen zich. Normen en waarden zijn ondergeschikt. Ze moeten immers overleven en daarvoor gaan ze door roeien en ruiten. Als de vijand hen uiteindelijk toch in de greep krijgt, dissociëren ze. Voor de buitenwereld lijkt het of ze rustig zijn en aangepast.
Dat is wat er naar mijn idee gebeurde met dit kind van acht. Na drie dagen schreeuwen ‘ik kan het niet’, in dat hokje in pyjama, was het de uitputting nabij. Niet gek dat je niet meer schreeuwt en verstomt.
Aan het einde van de podcast wordt aangegeven dat er een vervolg komt én dat we vragen kunnen stellen. Die heb ik dan ook zeker. Ik zet ze hier op een rij.
1.Mijn ervaring is dat als er iets misgaat met een kind, dit zelden aan het kind zelf ligt. Vaker heeft het te maken met de omgeving. Wat ik graag wil weten is: wat krijgt het kind aangeboden, fysiek-sociaal-emotioneel-cognitief? Wat heeft het meegemaakt in zijn leven en hoe is hiermee omgegaan? Is daar naar gekeken? En op welke manier?
2. Er wordt gezegd: ‘Álles is al gedaan en alles is al uitgeprobeerd.’ Wat wordt er bedoeld met ‘alles’? Voor een kind tot schoolse zaken als organiseren, handelen en verwerken kan komen, moet er in een kinderlijf heel wat gebeuren. Als eerste is er het gevoel van veiligheid nodig dat het in allerlei vormen ervaart. Zoals het hebben van gerichte aandacht, lichaamsbesef, een goede motoriek en verbinding voelen. Met zichzelf en met de omgeving. Het is de verbinding met het zelf die vaak mist. Is het kind getest op zijn motoriek? Is dit kind zich bewust van zijn lichaam en weet het kind hoe het dit kan gebruiken? Heeft het controle over zijn lijf?
3. Het kind van acht heeft heel veel scholen gezien maar blokkeert bij het zien van ieder schoolhek. Waarom gebeurt dat? Waar associeert het kind het schoolhek mee? Is daar iets mee gedaan?
4. Ik ben bezorgd over de interventies die worden benoemd bij dit kind, maar ook om hoe er over het kind gepraat word. De lacherigheid, de aannames. Dat kan ik niet rijmen met pedagogisch handelen. Kunnen jullie uitleggen waarom jullie dit zo doen?
5. Ik hou van mijn werk met het kind. Hoe lastiger het doet, hoe nieuwsgieriger ik word. En als het me niet lukt te ontdekken wat er speelt, en de onmacht hierover opborrelt, krab ik mezelf eens flink achter de oren: wat wil dit kind mij duidelijk maken? Waar raakt het mij in mijn eigen stuk? Wat spiegelt het de omgeving? Voor mij is dit spiegelen een basis-tool voor elke zorgverlener. Zijn jullie dit proces met jezelf aangegaan?
Ik ben ervan overtuigd dat niet één kind lastig doet of figuurlijk gezien dwarsligt omdat het er zoveel zin in heeft. Er zijn wel kinderen die niet weten hoe ze moeten laten weten wat ze wél willen en dit alleen maar weten te doen met lichaamstaal en gedrag. Als een overlevingsstrategie. En dat gedrag is soms echt lastig om mee om te gaan. Het is het kind zelf dat er de meeste last van heeft.
Wat mij betreft is het zaak dat de NVO deze methodiek verwerpt. Kinderen willen namelijk altijd begrepen worden. Het is aan ons te ontdekken wat er speelt.
Carla van Wensen, Kind in evenwicht®
Carla geeft geaccrediteerde workshops en scholing (kind in evenwicht) voor professionals werkzaam met het kind. Daarnaast begeleidt zij in haar praktijk het kind met hechtingsproblematiek en/of niet begrepen fysieke klachten.
Auteur van (onder andere) ‘Prachtig lastig'. 'Help, ik voel zoveel’ en ‘Opgroeien in evenwicht’. Uitgeverij SWP, Amsterdam.
