Door Bas Levering
De in Nederland geboren Amerikaan afficheert zichzelf als webstar. Zijn colleges op youtube worden jaarlijks door twee miljoen mensen bekeken. Met 'Ik ga je leven veranderen' bedoelt hij dat hij Van Nieuwkerk aan inzichten zal helpen die diens kijk op de werkelijkheid ingrijpend zullen wijzigen. Volgens Lewin is alles natuurkunde, het feit dat wij bestaan, dat alles om ons heen bestaat, dat er licht is. Zijn colleges zijn inderdaad spectaculair. Bij een eerder bezoek aan de televisieshow heeft hij de wet van behoud van energie bewezen door te laten zien dat een sloopkogel niet verder terugslingert dan het punt waar je hem hebt losgelaten. De performance was des te overtuigender omdat zijn hulpje zich toch gedwongen voelde om zijn hoofd terug te trekken. Op internet is te zien hoe rotsvast het geloof in de natuurwetten van Lewin zelf is. Als hij de kogel van zijn kin af laat vertrekken stelt hij zich met zijn rug tegen de muur op, zodat hij geen stap terug kán doen. De wrijving zal ervoor zorgen dat de kogel bij het terugzwaaien de kin niet meer haalt. Als hij wil laten zien dat de snelheid van de slingerbeweging onafhankelijk is van het gewicht van de kogel, gaat de 76-jarige zelf aan de kogel hangen en suist hij van de ene naar de andere kant van de collegezaal.
'Ik ben verdomme geen clown!' zegt Lewin in een interview in de Volkskrant tegen Coen Verbraak, maar dat is hij natuurlijk wel. Hij is ook een gerespecteerd fysicus die zich sinds 1966 aan het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston voornamelijk bezighield met röntgenastronomie. Maar of Lewin ons leven gaat veranderen is zeer de vraag. De absolute leek zal door hem beslist aan inzichten worden geholpen die hij daarvoor niet had. Maar voor elke Nederlandse vwo'er met het juiste vakkenpakket is wat Walter Lewin doceert allemaal ouwe koek. Voor een beetje bèta gaat het allemaal nog eens onmogelijk traag ook. Maar rolmodel Matthijs van Nieuwkerk staat er precies even onnozel bij te kijken als presentator Dick van Ruler halverwege de jaren zestig bij de proefjes van George Noordhoff in het programma 'Hoe bestaat het?'.
Vorig jaar verscheen het boek Je moet je leven veranderen van de filosoof Peter Sloterdijk. Het is het derde boek in een reeks waarin kapitalisme in ontwikkeling van een meer dan grondige kritiek wordt voorzien. Sloterdijk toont op een overtuigende manier hoe de – juist ook door Lewin in verband met de vooruitgang in de wetenschap bejubelde – prestatiemaatschappij ons regelrecht naar de afgrond brengt. Lewin zegt het helemaal niet erg te vinden dat het in de natuurwetenschap letterlijk zo is dat 'wie betaalt bepaalt'. Hij zegt er geen enkel bezwaar tegen te hebben dat NASA een belangrijke invloed heeft op wat er aan natuurkundig onderzoek wordt gedaan. Het paradoxale is dat het feit dat we ons leven drastisch moeten veranderen juist voor een belangrijk deel door de natuurkunde veroorzaakt is. Die heeft namelijk onder meer geleid tot een blinde en grenzeloze uitbuiting van onze hulpbronnen. Dat verhaal is allesbehalve onbekend, maar mensen in de westerse wereld zijn volgens Sloterdijk zo ondergedompeld in een absolute frivoliteitscultuur dat het geluid van de echte werkelijkheid niet meer tot hen doordringt. Het is die frivoliteitscultuur waaraan Lewin met zijn performances een passende bijdrage levert. En hij voelt dat natuurlijk zelf ook wel aan als hij tegen Coen Verbraak zegt: 'Ik ga daar niet met een feestneus en papieren toeters op rondlopen', want dat is precies waar het bij hem aan ontbreekt. Zijn bontgekleurde uitdossing is zonder die attributen niet compleet.
Natuurkunde op een aansprekende manier uitleggen is een belangrijke zaak, al twijfel ik eraan of het ook maar één extra inschrijving bij de bètastudies oplevert. En iemand als Robbert Dijkgraaf - die natuurlijk veel meer van Sloterdijk begrijpt dan Lewin - mag het daar beslist niet bij laten.
