Jan Sluijters: Jongens die rooken
De succesvolle kinderboekenauteur Tine van Berken waarschuwde in Jongens die Rooken (18971; 19073) voor de gevaren van nicotine. Een dokterszoon laat zich verleiden, met alle gevolgen van dien. Zijn vader legt in kindertaal uit wat tabakroken met kinderen doet. In tabak zit een kleine hoeveelheid gif, nicotine; als er teveel in zit, dan zouden alle roker snel sterven. ‘Als kinderen veel rooken, verdooft het hun hersens, dan kunnen ze weinig leeren en heel weinig begrijpen.’ Illustraties van Jan Sluijters
Collectie Nationaal Onderwijsmuseum
Tabaksbouw Deli
Schoolplaat aardrijkskunde. Tabaksbouw Deli, Sumatra. Illustrator: Johan Gabriëlse, 1927. J.B. Wolters Groningen/Den Haag. Inv.nr. H018.062 (104x74 cm).
Collectie Nationaal Onderwijsmuseum
Schooljongens jaren vijftig
Twee rokende middelbare scholieren. Afbeelding op omslag van de dissertatie De ontwikkeling van rookgewoonten bij de jeugd (1960) van sociaal geneeskundige Onno Fokkens. Illustrator onbekend.
Collectie UB Tilburg University
Rokende schooljongen
Beeld afkomstig uit de fotoprojectie Verstandig en gezond, een zesdelige serie van de KRO-schoolradio over volksgezondheid, voeding, kleding, bacteriënbestrijding, sport en hygiëne. Deze serie werd voor het eerst uitgezonden in het schooljaar 1953-1954. Tijdens de radio-uitzendingen werden in de klas met een filmprojector bijbehorende beelden getoond.
Collectie Nationaal Onderwijsmuseum (inv.nr. H047.158)
Rokende broers, medio jaren vijftig
Deze vijf broers, die allemaal vroeg begonnen met roken, zijn uiteindelijk tamelijk jong overleden aan tabaksgerelateerde ziektes. De twee jongens op de voorgrond zijn 14 en 16 jaar.
Literatuur
Bond van Nederlandsche Onderwijzers Afdeling Rotterdam. (z.d. [1914]). Het rooken door kinderen: Rapport, opgemaakt naar aanleiding van een onderzoek, omtrent het rooken door schoolkinderen, gehouden door de afd. Rotterdam van den Bond van Nederlandsche onderwijzers. Rotterdam: Uitgegeven door de gemeente Rotterdam.
Dane, J. (2020). Rookvrij in 2040? Didactief. Opinie en onderzoek voor de schoolpraktijk, 5(9).
Dane, J. (2015). ‘Het eigen geweten der menschen’. Christendom en openbaar onderwijs volgens Jan Geluk (1835-1919). In J. Exalto & G. van Klinken (reds.), De protestantse onderwijzer. Zoetermeer: Meinema, 47-74.
De Vries, O. (19263 [19151]). Tabak. Serie: Onze koloniale landbouw, deel VIII. Haarlem: H.D. Tjeenk Willink & Zoon.
Fokkens, O. (1960). De ontwikkeling van rookgewoonten bij de jeugd: Een sociaal-geneeskundig onderzoek. Utrecht: Oosthoek [dissertatie].
Garritsen, H., Bommelé, J., De Nerée, C., Troelstra, S., Croes, E., & Willemsen, M. (2023). Jongerenmonitor tabaks- en nicotineproducten: Het gebruik van tabaks- en nicotineproducten door jongeren en jongvolwassenen van 12 tot en met 25 jaar. Utrecht: Trimbos-Instituut.
Geluk, J. (1882). Tabakrooken. Woordenboek voor opvoeding en onderwijs. Groningen: J.B. Wolters, 797-780.
Gunning Wzn., J. H. (1905). Rookende schooljongens. Het Kind. Veertiendaagsch blad voor ouders en opvoeders, 6(23), 194-195.
Hillen, Firma A., & Bles, C. (1908). Het rooken. Pro: A. Hillen. Contra: Ch. Bles. Baarn: Hollandia-Drukkerij.
Hoogland, R. (z.d. [ca. 1927]). Het roken van kinderen en jeugdige personen: De oorzaken van het verschijnsel. Amsterdam: Bondsdrukkerij De Volharding.
Le Rütte, J. L. C. G. A. (1917). Het tabaksmisbruik bij de Nederlandsche schooljeugd. Vragen van de dag. Maanschrift voor Nederland en koloniën, 32, 930-941.
Mulder, E. M. (1895). Tabak en alcohol: Hun invloed op ons lichaam en onze gezondheid. Rotterdam: D. Bolle.
Reichard, T. (2015). Die Zeit der Zigarette: Rauchen und Temporalität in der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts. Geschichte und Gesellschaft. Sonderheft: Obsession der Gegenwart: Zeit im 20. Jahrhundert, 25, 92-122.
Schaap, J., Troelstra, S., Croes, E., & Willemsen, M. (2023). Elektronische sigaretten (vapes). Factsheet. Utrecht: Trimbos-instituut.
Schotanus, F. (2014). De beste sigaret voor uw gezondheid: Hoe roken de wereld veroverde. Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas Contact.
Van Berken, T. ([19143 [18971]). Jongens die rooken: een verhaal. Amsterdam: H.J.W. Becht.
Willemsen, M. C. (2017). Het Nederlandse tabaksontmoedigingsbeleid. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 161(10), 28-32.
Wood-Allen, M. (z.d. [1910]). Als een jongen man wordt. Baarn: J. den Boer.
Zondervan, H. (1924). Tabaksbouw in Deli. Serie: Insulinde in woord en beeld ([Herz. dr.]). Groningen: Wolters.
